PENTERNAKAN KERBAU

Asal Usul Kerbau

Domestikasi kerbau di India dimulai 5000 tahun yang lalu di lembah Sungai Indus dan di Cina kira-kira 1000 tahun kemudian. Kerbau yang telah dijinakkan termasuk anggota sub-famili Bovinae di dalam genus Bubalus yang dibagi dalam 4 sub genus iaitu :

1. Bubalus caffer(kerbau Afrika)
2. Bubalus bubalis (kerbau Asia)
3. Bubalus mindorensis (kerbau Mindora)
4. Bubalus depressicornis (kerbau mini Sulawesi = anoa)

Kerbau  dapat dikategorikan menjadi 2 jenis, iaitu :

1. Kerbau Sungai ( River buffalo/ water buffalo)
2. Kerbau Sawah  (swamp buffalo)

Kerbau Sungai / River Buffalo / Water Buffalo

• Kerbau sungai mempunyai dwifungsi iaitu susu dan daging.
• Kerbau Sungai boleh memproduksi susu  yang tinggi jika dibandingkan dengan jenis kerbau Sawah.(mengeluarkan 15 liter susu seekor)
• Bagi speisis Kerbau sungai  biasanya didapati di negara Asia Barat, India, Pakistan, Iran, Iraq, Nepal, Sri Lanka dan Bangladesh. 
• Kerbau sungai mempunyai badan yang berwarna hitam dan memiliki tanduk berbentuk melengkung. 
• Kerbau Sungai gemar berkubang di aliran air deras yang bersih seperti sungai. 
• Kerbau sungai jantan dewasa mempunyai berat di antara 325 dan 450 kg
• Ciri-ciri khas bagi spesis Kerbau Sungai Asian adalah mempunyai jangka hayat di antara 15 hingga 25 tahun dan jangka hayatnya dijangka meningkat sekiranya ia dibela oleh penternak dan dijaga dengan baik.

Contoh baka Kerbau Sungai

1. Kerbau Kundi
2. Kerbau Murrah
3. Kerbau Nili Ravi

Kerbau Sawah / Swamp Buffalo

• Kerbau Sawah pula terdapat di negara Asia Timur seperti di Burma, China, Indonesia, Malaysia, Philippines, Thailand and Vietnam. 
• Spesis kerbau sawah mempunyai warna badan kelabu ketika lahir tetapi dilihat menjadi kulit biru dan ada juga jenis kerbau balar
• Memiliki tanduk yang lurus dan panjang  ±2 meter 
• Kerbau jenis ini dilihat ia amat suka berkubang di kawasan paya. 
• Berat purata kerbau jantan dewasa adalah dalam lingkungan 300 kg hingga 550 kg 
• Saiz kerbau berlainan dengan purata ketinggiannya sekitar 129 -133 cm bagi kerbau jantan dan sekitar 120-127 cm bagi kerbau betina. 

BAKA-BAKA KERBAU 

Rujukan Risalah:

Kerbau Sawah

Kerbau Murrah

Habitat asli: Utra Pradesh Barat,Delhi, Haryana (India), Karachi(Pakistan), Medan Sumut(Indonesia)

Tinggi: Jantan 142,2 cm  Tinggi betina 132,1 cm

Berat Badan : Jantan 566,9 kg; Betina 430,9kg 

Warna tubuh: hitam

Tanduk: melingkar berbentuk spira

Rujukan Risalah

Kerbau Murrah

Kerbau Nilli

Habitat: lembah sungai Sutley dan Rovi di Pakistan

Tinggi : Jantan 137,2 cm;Tinggi Betina 127 cm

Berat Badan Jantan 589,7 kg Betina 453,6 kg 

Warna tubuh hitam, putih didahi, muka, muncong dan paha Tanduk 

Kerbau Ravi

Habitat : lembah sungaiSutley & Ravi di Pakistan

Ukuran tubuh :- Tinggi gumba (jantan132,1 cm; 127 cm) 

Berat Badan Jantan 680,4 kg; Betina 635 kg

Warna tubuh :Hitam, wall eyes putih, putih dikepala, paha, ambing

Rujukan Risalah:

Kerbau Nili Ravi

Kerbau Kundi

Habitat :Daerah Sind →Sindhi Murrah

Berat badan 320 – 450 kg 

Warna tubuh :Hitam/coklat terang; putih bentuk bintang di dahi,teracak & bulu ekor

Tanduk : Dasar tebal,mengarah kebelakang & atas(seperti pancing)

Rujukan Risalah:

Kerbau Kundi

Pengurusan Penternakan Kerbau Pedaging

1. Sistem Penternakan Semi Intensif
2. Sistem Penternakan Ekstensif - lepas bebas​.

1) Sistem Penternakan Semi Intensif

• Ternak kerbau di gembalakan dengan mebiarkan meragut pada siang hingga petang dan dikandangkan pada malam harinya. 

2) Sistem Penternakan Ekstensif

• Ternakan kerbau digembalakan di padang ragut atau lepas bebas 

INFRASTRUKTUR
1. Lokasi
2. Kandang
3. Pagar Perimeter & Pintu Utama
4. Kolam Takungan Najis
5. Tempat Pemungahan Ternakan
6. Stor Makanan, Peralatan,Ubatan & Bahan Kimia
7. Ruang Makan & Palung Air Minuman
8. Tempat Rawatan & Menimbang

KANDANG

1. Ruang kandang yg mencukupi & selesa, sekurangnya 20 - 25 kaki persegi bagi seekor Kerbau
2. Gunakan lantai konkrit (ketebalan 10cm/4 inchi)- memudahkan pencucian kandang serta memberi keselesaan pada ternakan
3. Kecuraman lantai - 1m bagi setiap 24 m panjang bagi mengelak air bertakung & memudahkan pembuangan najis ke longkang. Lantai tidak terlalu licin, elak daripada tergelincir
4. Tinggi kandang ≥ 10 (3.0 m) dari lantai ke bumbung bagi menyediakan sistem pengudaraan yang baik
5. Kandang separuh bumbung memadai untuk mengurangkan kos, mempercepatkan pengeringan lantai & memberi sinaran matahari terus pada lembu
6. Pagar / dinding setinggi 1.2 - 1.5 m dengan jarak antara palang dinding 0.3 m Kandang daripada bahan yang tahan lama, tidak berkarat serta mudah dicuci.

TEMPAT BERKUBANG

1. Menyediakan tempat untuk kerbau berkubang tidak jauh dari kandang, namun harus dipastikan tempat berkubang menpunyai air bersih yang sentiasa berganti. Kerbau tidak boleh dibiarkan berkubang lebih daripada dua jam sehari kerana ia akan menjejaskan berat badannya.
2. Sekiranya tiada tempat untuk kerbau berkubang, maka perlulah memandikan atau menembak air paip untuk menyejukkannya badan ternakan tersebut sekurang-kurangnya  dua kali sehari.
3. Kerbau  akan mengalami  tekanan stress sekiranya tidak dapat berendam atau disiram air pada tubuhnya dan yang paling dibimbangi, haiwan berkenaan akan mengamuk bukan setakat bergaduh sesama sendiri, malah boleh mencederakan  pekerja lain di ladang penternakan

RUANG MAKAN & PALUNG AIR MINUMAN

1. Ruang makan perlu disedia secukupnya supaya semua lembu boleh makan serentak. Anak lembu memerlukan ruang sepanjang 0.45 m seekor, dewasa 0.6 m.
2. Kedudukan palung air minuman bergantung pada reka bentuk kandang. Bagi kandang yang mempunyai beberapa petak, palung air boleh ditempatkan di antara petak.
3. Konkrit merupakan bahan sesuai

TEMPAT PEMUNGAHAN TERNAKAN

1. Diperlukan bagi menyenangkan kerja-kerja pemungahan ternakan & makanan
2. Tanah dipotong / ditambak @ tangga dibina setinggi lantai lori
3. Loading ram sentiasa berkeadaan baik & selamat digunakan

TEMPAT RAWATAN & MENIMBANG

1. Ladang mesti dilengkapi dengan travis untuk memudahkan kerja-kerja rawatan, pengasingan & menimbang ternakan
2. Travis mestilah sentiasa berkeadaan baik & selamat digunakan
3. Penimbangan dan pengukuran secara rutin harus terus dilakukan, agar dapat mengetahui laju pertumbuhan ternak kerbau secara terus menerus

PAGAR PERIMETER & PINTU UTAMA

1. Ladang dilingkungi dengan pagar perimeter yang mempunyai hanya satu pintu masuk utama bagi tujuan biosekuriti
2. Vehicle dip dibina dipintu masuk utama untuk tujuan disinfeksi kenderaan yang masuk keluar ladang

KOLAM TAKUNGAN NAJIS

1. Takungan najis bagi menampung pepejal najis supaya hanya air jernih sahaja mengalir keluar dari kawasan kandang. Elak najis daripada mencemarkan sungai & persekitaran
2. Ukuran takungan najis bergantung kepada bilangan ternakan. Bagi 50 ekor kerbau dewasa kolam berukuran 2 m panjang, 2 m lebar & 1 meter dalam
3. kolam effluent 3 peringkat pengolahan najis & air cucian kandang
4. BOD air kumbahan dr kolam effluent peringkat ketiga kurang 50 ppm
5. Keluarkan najis apabila kolam penuh

TERNAKAN

1. Perolehan bekalan ternakan bebas penyakit
2. Timbang berat badan individu semasa tiba
3. Tentukan ternakan baru tiba tidak stress

PENGURUSAN MAKANAN DAN MINUMAN

• Pilihan makanan kerbau adalah lebih meluas berbanding cara permakanan bagi lembu seperti , campuran rumput bersama molases, jagung, hasil buangan pertanian : hampas soya, sagu atau nenas
• Beri makanan bermutu secukupnya, Kerbau mampu memakan sebanyak 6 hingga 30kg bahan kering sehari.
• Periksa kualiti makanan yang diterima & pantau dari masa kesemasa
• Untuk kerbau dengan berat badan antara 350 kg hingga 500 kg, pemberian makanan sebaiknya mencapai 10% dari berat badannya. Berikan dua kali sehari, pada pagi dan  Petang.
• PKC sentiasa ada dalam palung, tambah jika kurang dengan kadar berpatutan Makanan sisai hendaklah diasing untuk ditabur ke atas makanan yang baru ditambah. Buang jika kualiti tidak elok.

Air minuman
Air minum yang bersih sentiasa tersedia secukupnya di dalam palung

Mineral
Campur dengan kadar 1 kg setiap 100 kg PKC
Atau garam jilatan (blok mineral)

PENGURUSAN KANDANG

1. Bersih kandang & kawasan sekeliling sekurangnya sekali sehari. Pastikan tidak membasahi palung makanan
2. Cuci perlatan ladang selepas digunakan
3. Bersih takung makanan setiap hari
4. Bersih palung air setiap minggu

PENGURUSAN TERNAKAN BARU TIBA

1. Periksa untuk kepastian bebas jangkitan penyakit, infestasi kutu , tidak cacat, tiada kecederaan serta mempunyai keseragaman badan .
2. Timbang untuk rekod berat awal dan diasingkan mengikut kumpulan berat badan yang sama .
3. Pastikan ternakan mendapat air minuman yang mencukupi dan telah dibancuh ubat `anti-stress` contoh stress pack untuk mengurangkan tekanan stress.
4. Sanitasi kandang dan Membiarkan kandang kering dan kosong sekurang-kurangnya 1 minggu sebelum kumpulan ternakan baru dibawa masuk

PENGURUSAN KESIHATAN

1. Pastikan kandang yang telah digunakan didisenfek sekurangnya 2 minggu sebelum ternakan dibawa masuk
2. Sediakan ubatan asas untuk rawatan luka, myiasis, diarea, sakit mata, kembung, rawatan sokongan (vitamin, tonik) & antibiotik berspektrum luas.
3. Perhatikan kesihatan ternakan semasa memberi makan, mandi @ basuh kandang
4. Laksanakan program kesihatan jika perlu seperti nyahkutu, nyahcacing terutama semasa menerima ternakan
5. Asing & buat rawatan awal ternakan sakit sekiranya ekonomik dirawat & tidak berjangkit pada ternakan lain

PENGURUSAN REKOD

1. Penting untuk penilaian projek : prestasi ADG, & kos operasi berbanding pendapatan bagi mendapat pulangan maksimum
2. Rekod yang perlu: pembelian feeder, pemberian makanan harian, ADG, kesihatan

PENGURUSAN PEMBIAK BAKAAN

Populasi kerbau selalunya kerbau membentuk kumpulan mengikut jantina di mana jantan dan betina hidup secara berasingan. Namun apabila ia sudah menghampiri musim mengawan maka kerbau jantan dan betina akan saling berinteraksi. Sistem mengawan haiwan ini adalah berbentuk poligami yang bermaksud kerbau jantan mengawan dengan lebih dari satu ekor kerbau betina ketika musim mengawan. Kaedah poligami itu dilakukan untuk tujuan dalam kemandirian dan kelangsungan populasi haiwan ini.  

• Pemeriksaan kuantiti baka penjantan dilakukan dari semasa ke semasa
• Setiap ekor baka jantan yang dibeli berumur tidk kurang 3 tahun dan mempunyai ciri-ciri libido tinggi
• Nisbah baka penjantan dengan induk betina ialah 1:10 atau 1:15
• Kerbau betina melahirkan seekor anak dalam jangka masa dua tahun. 
• Tempoh masa  kebuntingan kerbau  lebih lama dibandingkan lembu iaitu  rata-rata 310 sampai 330 hari.